1-1-1943
Deze dag zal altijd in mijn herinnering blijven als een blijde, maar ook
als een heel droevige
dag. Blij omdat het een nieuw jaar is, droevig omdat het kindje van
Richt direct na de geboorte
overleden is. Richt houdt juist zoveel van kleine kinderen!
Daarstraks zijn we bij oom Ot en tante Nine geweest. Tante zei, dat
Richt erg flink was. Dat
zou ik nooit kunnen. We hebben het kindje, een jongetje, nog even gezien.
Een lief, mooi,
gaaf kindje. Het lag lief, rustig en bleek op de babytafel met gevouwen
handjes. Twee kaarsen
en de bloemen van Roelie en mij stonden er naast. Morgenochtend wordt
het op het grote
kerkhof begraven. Zijn vader, Henk Offereins, weet er nog niets van. Het
kindje leek op
hem. Het was een vrij zwaar kindje, het woog 8 pond.
3-1-1943
Vandaag is het Zondag. We gaan niet naar de kerk, maar maken een tochtje
naar het huis van
ds. Oberman, halverwege Lembang. Hij heeft daar een prachtige tuin vol
beesten, ook paarden.
Daar picknicken we dan.
Gistermorgen om half 10 is Richt’s kindje begraven. Ik mocht ook mee.
Voor mij was het de
eerste keer, dat ik naar een begrafenis ging. Het was op een plekje,
waar vele kleine kindertjes
begraven waren. Dit was grafje nr. 40. Heel ontroerend!
Morgen beginnen mijn lessen weer.
10-2-1943
Richt is nu weer thuis. Ze loopt nog wat gebrekkig. Ze gaat vaak naar
het grafje en verzorgt
dan de plantjes. Er staan alleen verbena’s, want grote planten mogen er
niet op.
Ongeveer twee weken geleden is onze hele straat onderzocht naar mannen.
Bij ons vonden
ze oom Piet. Hij en oom Ot moesten mee. Bijna moest meneer Marzynski ook
mee. Later
hoorden we, dat ze naar het Palace-hotel waren gebracht. Een paar dagen
geleden ging Chris
boodschappen doen, maar hij kwam niet terug. De volgende dag hoorden we,
dat hij met
fiets en al was opgepakt en naar de Zeelandiastraat was gebracht, in de
Van der Capellenschool.
Tante Emy mocht hem gelukkig alles brengen.
Voor oom Bou heeft ze een leuk kiekje van Quirientje en nog wat kleren
naar binnen kunnen
krijgen. Het Bandoengkamp en Karèes zijn nu helemaal omheind. Het eerste
wordt nog
steeds uitgebreid en in het tweede houdt pappie spreekuur. Gisteren
mocht hij er voor het
eerst niet in. Op die dag kwamen er heel veel mannen uit Tjilatjap aan (ik
geloof wel 5000),
ondergebracht in het 15de bataillon. Ze zagen er gelukkig goed gezond
uit.
Meneer Rinker, die in “Beatrix” woonde, is ontslagen en ook opgepakt.
Zijn vrouw en kind eren
gingen het kamp in en dus staat het huis nu leeg. Vandaag kwam meneer
Thijsse, één van
de enigen, die nog op het Pensioenfonds werkt, hier om de sleutels te
halen. Waarschijnlijk
komt er iemand van het Gebeo in, die gelukkig wel betaalt. Pappie en
Paul hebben er net nog
vannacht in geslapen. De laatste keer. Achter in de tuin stond een
aspergeplant, waarvan ik
Roelie één asperge heb gegeven.
Eergisteren ben ik “groot meisje” geworden. Ik vond het niets prettig en
wilde, dat het nog
wat langer was weggebleven. Hoewel, ik ben nu al 16. Mam kreeg het op
haar 15de jaar en Roelie op haar 12de. Nu Heleentje nog. Ik ben er
gelukkig maar een beetje
vervelend van geweest.
Morgen op de 13de komen waarschijnlijk de kuikentjes uit. Ik hoop, dat
het geen ongelukkige
kuikentjes worden. Ik heb nog één filmpje voor mijn kiektoestel, maar
dat bewaar
40
ik tot ons broertje of zusje komt. De naam is nog een groot vraagstuk
voor ons. Marianne en
Peter vinden we het leukst.
13-2-1943
Het is vandaag helemaal geen ongeluksdag, juist een heel blijde. De
kuikentjes zijn allemaal
op één na uit. Het zijn Japanse krielkipjes, heel schattig.
Tante Emy en Rob zijn vanmorgen een pakje aan oom Bou en aan een andere
man gaan
brengen in Soekamiskin. Haast alles mochten ze afgeven. En nu komt het
leuk ste: Ze mogen
misschien Quirientje aan hun vader laten zien! Waarschijnlijk mogen ze
hem zelf niet zien,
maar ze gaan vragen, of Wieneke haar mag binnenbrengen. Wat zal hij dat
fijn vinden! Ik
moet nu naar les, maar ik vertel straks de afloop wel.
Het is nu zes uur en onder het genieten van een kwee semprong1 schrijf
ik verder. Vanmorgen
is alles prachtig gegaan. Quirientje, in een mooi rose gewaadje, werd
door een politieman
naar haar vader gebracht. Daarna weer terug en toen mocht oom Bou ook
heel even
binnen op een afstand van ongeveer 5 meter. Tante Emy heeft hem
toegeknikt, dat alles goed
was en daarna moest hij weer weg. Rob en Wieneke waren er ook bij. Ze
waren o, zo blij!
Oom Bou zag er heel gezond uit. Het is vandaag ook de verjaardag van
Chris. Als hij daar
ook bij had mogen zijn, had hij het vast ook geweldig gevonden.
10-3-1943
Hallo! Hallo! (in het Japans: Maschi, maschi!) Ik heb weer veel te
vertellen, maar ik moet
zuinig met papier zijn, want je mag geen schriften en potloden meer
kopen. Dus alles moet
een beetje in telegramstijl. Roelie, Heleen en ik gingen over naar de
achterkamer, waar mevrouw
Stevels eerst in zat. Tante Emy, Wieneke, Rob en Quirientje zitten nu in
onze vroegere
kamer, want de kraamkamer is in gebruik. Er slapen nu twee vrouwen met
hun babies in.
Eerst kwam er een Chinees vrouwtje, dat pas aan het eind van de maand
verwacht werd. Ze
kreeg een heel klein dochtertje van vier pond. Eergisternacht om 2 uur
kwam mevrouw van
Westen en na een half uur werd er een welgeschapen zoon geboren van 3 kg
en 3 ons.
Het wandkleed voor Richt is eindelijk af. Het is heel leuk geworden.
Ongeveer twee weken geleden werd er bij Instituut Pasteur een soort
pitjes verza meld (om
obat van te maken). Op een bepaald ogenblik vonden ze het genoeg en
zeiden, dat ze niets
meer wilden hebben. Een paar mannen hebben toen al hun pitjes weggegooid.
Heleentje en
Rob hebben die bij elkaar geveegd, ze hadden twee emmers vol. Een paar
dagen later namen
ze wel weer pitjes aan. Heleentje en Rob brachten de emmers en kregen er
na lang wachten
zes gulden voor. Pappie wil er een zwemkaart voor kopen, maar dat willen
wij niet. We wilden
er nieuwe visjes voor ons aquarium voor kopen.
Er gaan geruchten en het staat ook in de “Tjahaja”, dat er grote
manoeuvres gehouden zullen
worden. Het is een goed voorteken. Tante Riek vertelde, dat er een paar
Japanse officieren bij dr. Leimena waren gekomen en dat ze mopperden
over het feit, dat
veel mensen al van die oefeningen gehoord hadden. Wij sliepen die nacht
bij tante Nine en
op weg naar hun huis kwamen we een Jap tegen met iets in zijn hand. Het
leek op een draagbare
telefoon. Bij mevrouw van der Molen zeiden ze, dat die Jap de sirene
bewaakte.
15-3-1943
Op 13 Maart is het de Vrouwengebedsdag geweest, gecombineerd met een
kerkdienst. Gisteren,
Zondag, preekte Juffrouw Bron en ik mocht weer collecteren.
Waarschijnlijk mag ik
meedoen in het Paaskoor.
1 opgerolde koekjes.
41
Het vrouwenkamp is nu al een week gesloten. Mijn lessen zijn bijna
allemaal ge stopt, beha lve
wiskunde, Frans en aardrijkskunde. Ik heb nog net een paar cijfers
kunnen binnenhalen.
Vijf dagen zijn er politieagenten de stad in geweest op zoek naar
vrouwen, die in het kamp
hoorden te zijn, maar er niet in zaten. Bij ons zijn ze ook geweest. De
naam van tante Emy
hebben ze opgeschreven en haar pendafteran
(persoonsbewijs) meegenomen. Die van Richt en mevrouw Wisman ook. Die
krijgen ze terug
tegelijk met hun oproep. (Leuk hoor!)
De kuikentjes groeien als kool en doen soms zo grappig. Ze hebben nu
allemaal namen:
Grisetje, Barbarossa (de rooie) en de vier Japanners: Foetsiemoetie,
Kelim, Naikkadaksi en
Hangkrenghang.
22-3-1943
Mevrouw van Westen is met Gerard Douwe al weer naar huis en het Chinese
vrouwtje ook,
maar er zijn al weer anderen in aantocht.
Roelie, Heleen en ik maken het best en vinden onze achterkamer heel
prettig, alleen wat
vochtig en kil. Aan ons wandkleed wordt druk gewerkt. Het wordt heel
leuk.
Een poos geleden is er gestolen bij de familie Marzynski, maar Manidjan,
hun djongos1 is de
dief achterna gegaan en heeft hem gepakt. Hij had zomaar lakens en
dekens uit het raam gepikt.
Ik weet nog een leuke grap: Er was een mevrouw, die tegen een Jap zei:
”Zeg, kom je va navond
naar de B.B.C luisteren?” De Jap dacht: “Aha, nu heb ik je te pakken” en
hij zei:
“Heel graag, mevrouw”. 's Avonds kwam hij om 8 uur en hoorde de
berichten van de B.B.C.
van het huis ernaast, waar Jappen woonden. Wat keek hij op zijn neus!
Quirientje was gisteren drie maanden oud. Waar blijft de tijd?
2-4-1943
Gisteren was het 1 April, maar er zijn niet veel moppen gemaakt. Daar is
het de tijd niet
voor, hoewel we toch vrolijk moeten blijven. Zonet is er iets droevigs
gebeurd: een auto
heeft één van onze witte kuikentjes doodgereden. Gelukkig was het direct
dood. Ik heb het
meteen begraven met een oranje bloem er boven op. Ik heb mezelf beloofd
niet te huilen, wat
wel moeilijk was.
Mevrouw Wisman en Wernie zitten al in het kamp. Het is hier rustig
zonder hen.
Tante Emy moet helaas ook naar het kamp, naar de Houtmanstraat. Ze heeft
een goede kamer
getroffen en ook nog een kleintje voor oom Ies. Gelukkig samen met
aardige mensen.
Tante Nine en Richt moeten in de Tasmanstraat wonen bij de van Goghs en
tegenover tante
Cor van Wijk. Ze vinden het helemaal niet leuk en zijn er ook niet
tevreden mee. Mevrouw
Wisman zit in het gezinskamp. Misschien komen wij daar ook nog, maar
pappie is er nog.
Een groot geluk! Toen tante Emy naar het huis ging, ben ik als haar
dochter mee naar binnen
gesmokkeld. Ik heb toen vele mensen bezocht: mevrouw Maier, Stevels,
tante Willie Giese
Koch, juffrouw Bron (tante Greet van de Jeugdraad), juffrouw Gruis, die
erg blij was me te
zien en tante Cor, die echter niet thuis was. Daarna moest ik naar huis
en tante Emy was al
weg. Toen ben ik brutaal door de poort gestapt en geen enkele “stokroos”
heeft me tegen gehouden.
Zo kwam ik behouden thuis.
De schrijfmachine van mevrouw Stevels hebben we eindelijk voor f 25.-
kunnen verkopen.
De radio hebben we nog en zo kunnen we 's avonds nog naar mooie muziek
luisteren, o.a.
Lohengrin.
1 huisbediende.
42
Vandaag is mijn vervelende week weer begonnen. De vorige heb ik
overgeslagen, maar mam
zegt, dat het gewoon is.
Het aquarium van Wernie logeert hier, nu zijn het er al vier.
Vandaag aten we gebakken vis, worteltjes en rijst. Ik heb gesmuld. Wat
zouden ze nu in Ho lland
eten? Koolrapen met hondenvlees misschien?
5-5-1943
Tante Emy is vandaag druk aan het verhuizen. De meeste barang is nu met
twee grobaks
weg. Zelf vertrekken ze straks na het eten. We zullen hen missen.
Quirientje krijgt al wat haar, is lief en lacht veel.
Gisteren hadden we met de mensen van de Jeugdraad een lontong-
maaltijd1. De ochtend had
een ernstig en een leuk gedeelte. In de middag allerlei voordrachten en
toneelstukjes. Ik heb
de “Kakkerlakken-nachtmerrie” voorgedragen, wat men heel leuk vond. De
toneelstukjes en
de gesprekken waren “ so Indies”, soms tot mijn ergernis. De lontong was
heerlijk, maar ik
was de enige totok2. Om vijf uur ben ik moe naar huis gegaan en zo maar
in bed gerold. Nu
moet ik gauw poeseneten klaar maken en dan zelf eten. Rijst, sajoer
menir3 met tahoe4 en
tempéh5. Mmm, erg lekker!
Tante Emy kwam zonet nog even terug en vertelde, dat alles goed gegaan
was en dat het
meeste al op zijn plaats stond.
1-5-1943
Vandaag is het 1 Mei. In deze maand zal ons kindje komen. We zullen het
met blijdschap
ontvangen. Ondanks alles hebben we het heel fijn met elkaar met een goed
gezin en met al
onze bezittingen, een reden tot grote dankbaarheid.
Tante Nel is vanmorgen naar het kamp Karèes teruggegaan. De vorige week
werd ze ziek.
Nu is ze weer beter en moet ze helaas terug. Ze is zo lief voor ons
geweest. Roelie, Heleen
en ik kregen ieder een broche van haar. Vanmorgen toen ze wegging, gaf
ze een gemberkoek
en vanmiddag kwam er een taart, die ze bij Maison Bogerijen had besteld.
Zij is ook heel
nieuwsgierig, of het een “Wouter Ernst” of een “Emy Marianne” zal worden.
Ik kreeg nog
een gulden van haar om bloemen te kopen, als het zover is. Heleentje
gaat dan met Friso of
Paul een paar dagen naar tante Jeannette Meesters, want anders is het
hier zo druk. In de
kraamkamer ligt nu weer een Chinese vrouw met een heel lief kindje. Ik
heb zijn allereerste
ogenblikken meegemaakt. Het is geboren op Woensdagmorgen om half 12 (28
April), op de
verjaardag van de Japanse keizer. Zijn naam weet ik nog niet. Later op
de ochtend kwam Pa,
dolblij met zijn zoon, met een pannetje heerlijke kip aanzetten. Die Pa
is toch zo’n leuke dikzak.
Elk ogenblik kunnen we ook de vrouw van meneer Kong hier verwachten.
Haar tijd is
ook al bijna om. Tante Emy noemt haar MaYong en zegt, dat ze de zoon
maar King moeten
noemen, dan heet hij King Kong!
Noortje van der Molen is verhuisd naar de Heytinglaan. Tante Emy is nog
één keer hier geweest
en heeft toen foto’s van Quirientje laten maken, die echter niet erg
mooi werden. Het
gaat goed met haar en de kinderen. Rob werkt nu bij de vuilnisdienst.
1 kleefrijst, gekookt in een pakje bananenblad, dichtgehouden met een
bamboesplinter.
2 blanke Nederlander.
3 gerecht van natte groente.
4 koek van fijngemalen soja.
5 gefermenteerde sojakoek.
43
4-5-1943
Het kindje is er nog niet, maar het wandkleed schiet al aardig op en
mijn kruikezakje ook. De
wieg en de kamer staan al klaar. Als het zover is, komt tante Mies van
Noppen hier helpen
met de huishouding. Haar man is een paar dagen geleden gestorven en nu
wil ze graag andere
mensen gaan helpen.
Mevrouw Marzynski is ook een poosje weggeweest, ze had veel last van
asthma.
Eergisteravond kreeg ze weer bezoek van een Jap, die ze goed kende en
die heeft zijn mond
voorbijgepraat: “Wij kunnen niets tegen Amerika uitvoeren. We kunnen ons
wel bepantseren,
maar dat geeft niets, want de Amerikaanse bommenwerpers kunnen wel 12000
ton ve rvoeren
en wat moet je daartegen doen? De Duitsers verliezen nu ook al veel en
trekken al
terug van Tunis.” Mevrouw Marzynski pakte toen de krant “Tjahaja” en
keek er in. “Nee,
daar staan alleen onze overwinningen in. Van de ve rliezen mogen ze
niets weten”, zei de Jap
toen. Vanmorgen was tante Jeannette hier en vertelde, dat ze had gehoord,
dat Stalin een redevoering
had gehouden en had gezegd: “Wanhoop niet en blijf wachten! We zullen
een tegenoffensief
beginnen, of liever wij zijn het al begonnen bij Topel. Alle verdere
veroveringen
zijn al met data vastgesteld en over 5 maanden is er vrede.” Dat klinkt
nogal hoopvol.
Over Tunis wordt zoveel gezwamd. Eén of twee maanden geleden ging het
daar al goed.
Tante Emy heeft ons een schattig hangertje gestuurd, het is nog een
familiestukje.
Onze kip “Kuifje” broedt nu weer en nu op zes broedeieren, die we kregen
van meneer Pistorius,
een patient van Pappie. Het zijn kanjers, ik hoop, dat ze goed uitkomen.
Op Pasen is de
kip begonnen.
5-4-1943
Vanmorgen ben ik na de gonio- les naar Noortje geweest. Ze tekent ons
kinderen allemaal uit
en doet mijn gezicht nu over “en profil”, want het licht valt nu heel
anders. Ze moeten waarschijnlijk
weer verhuizen, want haar huisbazin heeft gezegd, dat het huis leeg moet
van “toean
Nippon”1. Ze zitten er nog maar net. Tante Nine en Richt zijn nu ook in
het kamp. Ze
hadden veel te veel barang voor hun ene kamertje.
Op Pasen hadden we een verrassing: Juffrouw Bron mocht het kamp uit voor
de kerkdienst.
We hebben goed gezongen. Iedereen zei, dat het koor prachtig was. Ook op
de P.J.C. (Protestantse
Jeugd Club) hebben we nog gezongen. We kregen die dag ieder 2 eieren en
dat gebeurt
niet vaak meer. Gisteren aten we bami met varkensvlees, heel lekker.
Brood hebben we
af en toe van Bogerijen, maar het is grijs en plakkerig. Vandaag rijst
met tahoe2, tempé3 en
ketimoen4 wat restjes varkensvlees van gisteren en vissenbouillon. Ik
wens ze in Holland ook
zulk goed eten toe.
Nu nog een paar vreselijke dingen: Lore Gast, een koorlid, en Nora
Anselmo, bij wie we de
Paasliederen instudeerden, hebben af en toe vlagen van krankzinnigheid.
Lore is volslagen
krankzinnig geweest, maar knapt nu weer wat op. Bij Nora was het een
gevolg van een vroeger
auto-ongeluk, maar ook met haar gaat het al wat beter.
Ik heb voor het eerst drie dronken Jappen gezien. In een sado reden ze
lallend de Bragaweg
op. Opeens klom de voorste over de bok naar het paard. Dat schrok zich
een motje, liep naar
de kant en viel op het trottoir. Na een poosje hadden ze het arme beest
weer opgehesen en
reden ze weer verder naar een volgend restaurant.
1 meneer Japan.
2 koek van gemalen soja.
3 gefermenteerde sojakoek.
4 komkommer.
44
Met mijn lessen gaat het goed. Ik heb nu nog wiskunde, Frans, Latijn en
Grieks. Mam zou
me wat met Engels helpen, maar er is nog niets van gekomen.
Ik ben nu soms assistente bij pappie op het spreekuur. De eerste keer
vond ik het best wel
griezelig, vooral als hij injecties moest geven. Dan werd het heel warm
in mijn hoofd, maar
al gauw wende ik er aan.
Nu nog twee moppen: Als er bij de kampen fourageurs (van ons leger)
langs gaan, lopen er
ook altijd Jappen mee met de bajonet op hun geweer. Ze prikken af en toe
door het bilik1
heen om de vrouwen weg te jagen, die er kijken of ze hun man soms zien.
Eens had iemand
vlak onder het bilik een paar schoenen neergezet. Weldra kwamen ze er
aan. De Jap zag de
punten van de schoenen en dacht: “Aha!” en schreeuwde eerst in zijn
taaltje, dat ze weg
moesten gaan. Daarna prikte hij venijnig door het bilik. De schoenen
bleven. Nog eens prikte
hij en nog eens. Hoe langer, hoe woedender. Eindelijk pakte hij de
schoenen en merkte, dat
er niemand in zat. Kwaad gooide hij ze over de schutting. Wat hebben we
gelachen!
Tweede mop: Men zegt, dat er een Amerikaans vliegtuig boven ons is
geweest en dat gooide
een vlag naar beneden, waarop stond: “Rood, wit, blauw, we komen gauw”.
Daarna kwam er
een Japans vliegtuig met een vlag: “Wit met een rode bal, wij zijn er
al”.
Het is nu avond. Mevrouw Pa Kong is net aangekomen en zit nu gezellig
met de andere
njonja2 te kletsen. Wanneer zou mam aan de beurt zijn? Vol verwachting
klopt ons hart.
Vanmiddag ben ik voor het eerst naar de P.J.C. geweest, omdat Noortje me
er voor vroeg.
Het was fijn. Ik ben ook van plan om er trouw te komen. We kregen er
thee en borstplaat.
Voor mam kreeg ik ook wat borstplaat mee.
14-5-1943
HOERA !!! HOERA !!! IK HEB EEN BROERTJE !!! WOUTER ERNST !!!
WELKOM IN ONS MIDDEN !!!
Op 14 Mei 's avonds om 5 voor 10 ben
je geboren. Wat ben ik toch blij, blij,
blij!
Mam lag nog maar vijf minuten op het
verlosbed en warempel, daar kwam ons
Woutertje de wereld al in kijken. Pappie
riep: ”Een jongen, een jongen!” En toen
hoorden we opeens: ”Mè, mèèèè!” En
dat was hem! Een lieve dikzak met een
leuk gezichtje en een heel grappig
mondje. Roelie en Heleen mochten hem
in de wieg leggen, waarin ik tevoren al
een lekker warm kruikje had gelegd.
Net lag hij er, of zijn hoofdje ging omhoog
en zijn oogjes een beetje open en
daar keek hij me aan.
Zo’n schattekind! Met een prachtig
1 vlechtwerk van bamboe, o.a. als wand gebruikt.
2 mevrouw.
45
rond bolletje.
Roelie en ik zijn gauw naar de Marzynski’s gehold en
Heleen naar de Klencke’s.
Weldra kwamen ze en werden we van alle kanten gezoend,
ook door tante Mies van Noppen. Ze kon er
niet over uit. Ze was bij de bevalling geweest en alles was heel vlug
gegaan, een record werkelijk.
Na het wassen hebben pappie, Roelie en ik haar naar haar bed gedragen,
terwijl Heleentje
de weg voor ons vrijmaakte. Wouter Ernst ligt nu lief en heel zachtjes
te pruttelen in
zijn wieg. Ik kan er niet over uit. Het is toch zo lief, fijn, heerlijk,
schattig!
Nu nog even over het begin van de dag. Vanmorgen na het voeren van de
kippen kwam er
een Chinese familie voor pappie. “Doedoek sadja1”, zei ik.
“Tida, itoe njonja moesti beranak!2”zei toen een oude vrouw , wijzend
naar een jong vrouwtje
met een pijnlijk gezicht. Gauw pappie gewaarschuwd en hij stuurde me
dadelijk weg om
Moertina te halen (de “perfleester”). Om 7 uur kwam het vrouwtje, kwart
over 7 in bed, om
half 8 kwam ik terug en om kwart voor 8 was het kleine Chineesje er al.
Een jongen! Mam
heeft pappie toen geholpen, want Moertina was er nog niet. Ik hoorde het
eerste kreetje en
pappie zei: ”Lalaki3”. Ik holde naar de man en riep het hem toe. Hij
lachte breed en keek
meteen op de klok. Daarna heb ik gauw ontbeten en ben naar les gegaan.
Vanmiddag aten we rijst met heerlijke sajoer en dèng-dèng4. Van 3 tot 5
uur heb ik geslapen
en toen gebaad. Na het avondeten kleedden Friso en Paul zich uit en
hebben we samen het
avondgebed gezegd, waarna mam God vroeg om een kindje, gezond naar
lichaam, ziel en
geest. Na het amen vertelde ze, dat het kindje in aantocht was.
1 ga maar zitten.
2 nee, die mevrouw moet een kind krijgen.
3 een jongen.
4 gekruid, geplet en in de zon gedroogd rund- of hertenvlees.
46
Toen hebben we de laatste zaakjes in orde gebracht en de
wieg in de kamer gezet. Mam ging eerst nog eens naar de
w.c. en toen naar de kraamkamer. Roelie en ik zijn ons
toen gaan uitkleden. Net kwamen we weer terug, of pappie
vloog de deur uit:
“Een jongen, een jongen!” Hij straalde van blijdschap. Na
even wachten mochten we naar binnen. Daar zagen we
onze lieve mam. Ze zag er goed uit en lachte zelfs. Op de
babytafel zagen we hoe ons Woutertje ingezeept en gewassen
werd. Toen mam in bed lag, hebben we samen
God gedankt.
Morgen vliegen Roelie, Heleen en ik de stad in om het
alle bekenden te vertellen. Mijn filmpje zal ik nu ook
gauw kunnen inwijden. Nu gauw naar bed, het is al
12 uur.
16-5-1943
Wat een heerlijke tijd beleven we nu. Zelfs in al die oorlogsellende
mogen we zo gelukkig zijn. Vanmorgen
preekte mevrouw Mostert over de levensvraag: “Hebt gij
mij lief?” Ik vond het erg mooi. We mogen niet meer collecteren van
“Nippon”, zelfs alle
kerkelijke steun is verboden. Echt gemeen.
Gisteren en vandaag hebben we veel
bezoek en bloemen gekregen. Een
bloemenmand van: mevrouw Fransz,
dr. van Ouwerkerk, Bimba, tante Nel
(die mand heb ik opgemaakt), meneer
Schüsz en verder nog bloemen van de
jeugdraad, mevrouw Klencke, familie
van der Molen, tante Nine en Richt,
tante Jeannette, juffrouw Geisler,
Patma, Endjoem en Roos en Hanneke
de Klerk. Taartjes van tante Mies,
bonbons van tante Nel en een slagroomtaart
van familie den Boestert.
We zijn zo verwend.
Heleen en Friso logeren bij tante
Jeannette. Ik ben al zo’n beetje een babyboek in elkaar aan het flansen.
Er zijn vandaag twee race-kuikens uitgekomen, twee Australors. Ze zijn
wit en zwart. Ik heb
net Woutertje nog gezien, lekker in slaap. Gisteren kreeg hij zijn
eerste slokje. Hij wist direct
wat hij moest doen, zo leuk! Zijn nageltjes zijn al geknipt en bewaard.
Het is een lekkere
dikzak. Mevrouw Woortman noemde hem een “bazuinengeltje”.
Mevrouw Pa Kong heeft eindelijk haar kindje. Gisteravond om 11 uur kreeg
ze een lief, 8-
ponds, dik meisje.
47
5-6-1943
Woutertje is nu al drie weken oud en groeit als kool. Hij is erg zoet.
Eén keer heeft hij al
wijd uit gelachen tegen mam en daarna een paar keer een klein beetje.
Zijn oogjes kunnen al
wijd open. Ik heb al acht kiekjes gemaakt. Ook één van hem op de
weegschaal, heel leuk!
Hij krijgt nog steeds cadeautjes, dan weer een broekje,
dan weer een paar sokjes.
48
De verjaardagen van mam en pappie zijn fijn
verlopen. Mam vond de tekeningen, die
Noortje van ons allen gemaakt had, heel mooi. Pappie kreeg nieuwe
schoenen en kniekousen
en van mij een nieuwe kalender. 's Middags aten we rijst, kip en echte
appelmoes. Voor de
thee maakten we een soort van stroopwafels van waaierkoekjes met stroop
er tussen.
Vanochtend verscheen heel plotseling Wieneke op het toneel. Ze was uit
het kamp gekomen
met een ander meisje, dat naar de tandarts ging. Ze vond Woutertje heel
lief. Hij was natuurlijk
het eerste, wat we haar lieten zien. Jammer genoeg moest ik gauw weg
naar les. Op terugweg
heb ik nog wat bloemen voor haar gekocht. Ze kreeg van alles mee, ook
eieren uit
eigen tuin. Ze maakten het allen goed. Quirientje groeide goed, maar was
niet dik. Ze kon al
heel verstandig uit haar oogjes kijken.
Een paar dagen geleden kwam Richt ook opeens. Ze had een zieke vrouw
naar het ziekenhuis
moeten brengen en maakte van de gelegenheid gebruik. Ze zat vol verhalen.
Helaas
heeft tante Nine veel last van buikpijn.
Nu nog iets treurigs: Tante Cor van Wijk leed al lang aan suikerziekte.
Ongeveer een week
geleden kreeg pappie een telefoontje, dat ze ernstig ziek was en in
Borromeüs was gebracht.
Een paar uur later kregen we bericht, dat ze overleden was. Die lieve
tante Cor! Ik herinner
me haar nog heel goed. Ontzettend jammer, dat oom Piet niet even uit het
kamp mocht. Het
is ook heel zielig voor Bep om zo alleen achter te blijven. Ze zag er zo
ongelukkig uit met de
begrafenis. Wij zijn er ook heen geweest.
Ze is op het zelfde veld begraven als Richt’s kindje en meneer van
Noppen. Daar legden we
ook wat bloemen neer. Bij het lopen langs andere graven troffen me er
twee van vliegeniers.
Op één ervan stond een stenen gebroken propellor en op de ander een
gebogen vliegenier.
Het is daar heerlijk stil en rustig, alleen het gebrom van vliegtuigen
verstoort de rust. Na de
begrafenis kwam Bep nog even bij ons en heeft natuurlijk Wouter ook
mogen zien. Daarna
ging ze samen met mevrouw Budding weer terug naar het kamp.
7-6-1943
Vandaag werd Roelie vijftien jaar!
De feestelijkheden begonnen met de koffie, die ze in een nieuw kopje
kreeg. We zongen
voor haar:
49
Heden is 't een jaardag weder.
't Is een dag zo blij en goed.
God heeft onder zon en regen
haar zo liefderijk behoed.
Vader, help ons nu en immer:
trouw te zijn en rein en waar.
Here, blijft Gij in ons midden,
dan wordt het een heerlijk jaar.
Daarna kreeg ze de cadeautjes en heel veel lekkers: citroensmeersel van
mij, borstplaat,
muisjes, chocola, 3 nougatblokken en stroopwafels. Een fijne dag!
Vanmorgen vroeg om 4 uur kwam mevrouw Frans opeens en beviel van een
hele dikke
dochter. Ik hoorde haar eerste huiltje ook. Een flink stemmetje!
Gistermiddag heeft Bimba (het hondje van de fam. Marzynski) onze kip
“Grisetje” dood gebeten.
Ze ging daarna in de pan, maar het smaakte toch niet zo lekker.
Tante Mies, die na Woutertjes komst mam heeft geholpen, is een paar
dagen geleden weg
gegaan om een andere vrouw te helpen. Nu logeert juffrouw Cohen Stuart
hier, we mogen
haar Jet noemen.
We hoorden weer goede geruchten: Er was bij een dominee op Midden-Java
een pamflet in
de tuin gevallen, waarop stond, dat de Amerikanen gauw zouden komen.
Dat de Inheemse militie moest oppassen, als ze naar de Japanse zijde
overgingen. Dat de
Aleoeten al in hun handen waren. Verder schijnt het, dat er hoog boven
Poerwakarta ook
Amerikaanse vliegtuigen hebben gevlogen. Nu, hoop doet leven. Zouden we
nog in een
kamp komen?
28-6-1943
Het laatste nieuws: Makassar is gebombardeerd. In Italië
guerrillatroepen. Rusland krijgt
Amerikaanse versterkingen. We weten nog iemand, die luistert, maar dat
vertel ik pas na de
oorlog. Roelie’s juffrouw de Quaasteniet is opgepakt, omdat ze nog niet
in het kamp zat en
omdat ze een ongeregistreerde radio in huis had en nu zit ze ge vangen
op O.A.B. 1
Nu ons “faits divers”: Er zijn alweer twee babies geboren. Eén van
mevrouw Frans met de
prachtnaam: Victorine. Verder een Chinees jongetje, een hele dikzak.
Vlak na de geboorte
deed hij zijn ogen al open. Mam was de verpleegster. Dat arme vrouwtje
heeft zo’n pijn geleden,
maar ze heeft nu een prachtzoon.
Een poosje geleden moesten alle doktoren op het gemeentehuis komen,
tegelijk met de Bla nda-
Indo’s2. Ze kregen alleen maar een kort toespraakje. Ze mochten niet
verhuizen zonder dit
aan te geven. Dat was alles. Onder de vele Indo’s waren ook onze
overburen, mevrouw van
der Molen en Frits Kernkamp, maar hij zag me niet.
In de kerk vond ik nog een vriendinnetje uit de 7e klas terug: Els
Ruitenbach. Zij had mij
ook herkend. Het kerkkoor houden we aan. De Jeugdraad gaat ook een
sportclub oprichten,
waar ik niet aan mee zal doen. Ik vind het nu geen tijd voor zulke
dingen.
Nora Anselmo is gelukkig weer beter en Lore Gast ook bijna. Vlak bij ons
op de Lembangweg
heeft laatst meneer Niekerk een benzineblik laten springen. Een reuze
knal! Dicky Ensering
is er nog voor opgepakt.
1 Ons Aller Belang.
2 (Later) Indische Nederlander
50
De kiekjes zijn heel goed geworden, zo leuk en scherp. Wouter op de
weegschaal, op de babytafel,
met Roelie, met Heleen, met mij, met de broertjes, met tante Mies, met
pa en ma,
pappie met zijn drie zoons, mam met haar zes kinderen en tot slot één
van mevrouw Frans,
mevrouw Klencke en mam met hun babies. Enig!
Wouter huilt gelukkig niet veel en groeit als kool. Vanmorgen heb ik hem
per ongeluk geprikt.
Hij gaf opeens een schreeuw, heel zielig, maar er was gelukkig niets van
te zien. Hij
kan zo leuk lachen met zijn mond wijd open. Tegen ons allemaal. Wat hij
ook prachtig vindt,
is om hoog in de luc ht met zijn buik in pappie’s hand te zweven.
Dan is hij altijd zoet. We verschonen hem om de beurt en ik heb hem al
drie keer gebaad.
Dat vindt hij toch wel zo lekker!
Vanmiddag kregen we net een briefje van tante Emy. Ze maakten het best.
De gaarkeuken
kwam al wat op gang. In het begin liep alles heel moeizaam. In Karèes is
dat nog vreselijk.
Die gaarkeuken kan voor 1600 mensen werken, maar er zijn 4600 mensen.
Soms een flietertje
vlees, een ei en 's morgens sagopap, net stijfsel. Een ge smokkeld ei
kost 7 cent en een
pond vlees 90 cent. Weet je, wie er ook meedoen met smokkelen? De
“stokrozen”! Men gapt
daar elkaar de babyvoeding af en vecht om een broodje. Maar toch kan men
er nog veel lachen.
Laatste nieuws: Bandoeng, Semarang en Soerabaja worden gewaarschuwd, dat
er wat staat te
komen. Makassar moet vreselijk gebombardeerd zijn. In de “Tjahaja”
stond, dat Ceram en
Timor overvallen zijn. De Amerikanen geven dus wel een beetje om Indië.
Op 20 Juni mochten er weer pakjes gebracht worden naar Soekamiskin. Toen
hebben
we oom Bou de kiekjes van tante Emy en een paar van Wouter gestuurd. Wat
zal hij
dat leuk gevonden hebben.
Meneer van Voren is net opgepakt en mevrouw Mostert moet ook het kamp
in. Nu houden
we voor de kerk maar twee sprekers over: Meneer Woortman en juffrouw
Olieslager, maar
het gaat nog. We eten nu allemaal rijst en pap, pap en rijst (met wat
groente natuurlijk). Op
Zaterdag en Zondag brood, dat grijs en klef is. Alleen op speciale
feestdagen aardappelen.
Eén aardappel kost 1 cent. Onze Japanse kippetjes en de Australors maken
het best.
4-7-1943
Vandaag is het Zondag. Wouter is zonet in de dienst gedoopt door meneer
Woortman. Wouter
zag er schattig uit. Roelie mocht hem naar binnen dragen. Er waren nog
meer dopelingen
en stel je voor: Eén heette er Anton Adolf Benito! Vreselijk om zo
genoemd te worden. Voor
de dienst begon was het mijn beurt om te bidden. Ik was wel wat
zenuwachtig, maar het ging
goed.
12-7-1943
Vandaag moest meneer Woortman naar de “Sterre der zee” komen en hij is
er gebleven. Erg
akelig voor de Woortmannetjes, maar ook vervelend voor onze
kerkdiensten. Nu houden we
haast niemand meer over. Dr. van Ouwerkerk is ook plotseling met vrouw
en kinderen naar
de Kempétai1 gebracht. Zijn vrouw en kinderen mochten daar al gauw weer
uit, maar moesten
zich binnen 24 uur in het kamp melden. Ik hoop, dat ons zoiets niet
overkomt. Gelukkig
zullen we niet lang meer op vrede hoeven te wachten. Er zijn Engelsen en
Amerikanen op
Sicilië geland en in Rusland trekken de Russen op. Hier krijgen we ook
weer luchtbeschermingsoefeningen.
Dat zal duren van 16 tot 25 Juli. Ook worden er bombardementen verwacht.
Er stond in de Tjahaja:”Pas maar op. Er kan per ongeluk of bij toeval
wel eens een
1 Japanse militaire politie (iets als de Grüne Polizei in bezet
Nederland).
51
orang1 moesoeh (vijand) bij zijn.” Nu, daar zouden we niets op tegen
hebben. Een poos geleden
hadden we hier een Australische legertent van de zoveelste
bombardeergroep in huis.
Van pappie moest hij zo gauw mogelijk weg.
Onze poes is mank. Pappie heeft hem geopereerd . Waarschijnlijk door een
ander dier gebeten.
Er is ook een Japans kippetje van ons ziek. Daarvoor krijgen we nu goede
raad van mevrouw
van der Pitten, een vluchtelinge uit Lembang.
Wouter maakt het best. Vanmiddag mocht hij voor het eerst in zijn wagen
rijden, wat hij
prachtig vond.
1 Vijand. Orang = mens, moesoeh = ? |
